Een sterke terugslag van de pandemie
- De economische activiteit herstelde sterk toen de gevolgen van de pandemie afnamen. Het reële bbp groeide in 2021 met 27,6 procent en wordt geschat dat het in 2022 met 7,3 procent verder zal uitbreiden. Dit weerspiegelt een sterk herstel van de toeristische aankomst na het opheffen van de beperkingen die tijdens de pandemie werden ingevoerd. De inflatie is enigszins gematigd en bedroeg 4,9 procent in april, gedreven door ingevoerde energie- en voedselprijzen en de verhogingen van elektriciteits- en watertarieven in augustus 2022. Het werkloosheidspercentage daalde in juni 2022 tot 6,6 procent en lijkt in de daaropvolgende maanden verder te zijn gedaald. De banksector blijft goed gecapitaliseerd, liquid en winstgevend, hoewel de kredietgroei traag is. Het sterke herstel van het toerisme heeft het lopende rekeningoverschot verhoogd, terwijl de buitenlandse reserves aan het einde van 2022 voldoende blijven op 7,3 maanden van de totale invoer van Aruba.
- Het begrotingssaldo is verbeterd, maar de overheidsschuld blijft hoog. Het begrotingsdeficit daalde van 16,2 procent van het bbp in 2020 tot 0,5 procent van het bbp in 2022. Dit is het gevolg van een combinatie van hogere inkomsten, aangemoedigd door het economisch herstel en de terugval van pandemie-gerelateerde uitgavenmaatregelen. De centrale overheidsschuld daalde van een piek van 112,3 procent van het bbp in 2020 tot 90,7 procent van het bbp aan het einde van 2022. De langetermijnranglijst van Aruba’s buitenlandse schulden is in maart 2023 door Fitch van BB naar BB+ verhoogd vanwege de economische en fiscale opleving na de pandemie.
Gematigd positieve vooruitzichten met hoge onzekerheid
- De economie zal naar verwachting in 2023 en op middellange termijn een matige groei vertonen. De reële bbp-groei zal naar verwachting in 2023 vertragen tot 2,3 procent, aangezien de heropleving na de pandemie in toeristen aankomsten afneemt. Op middellange termijn wordt een groei van 1,1 procent verwacht. De inflatie zal tegen het einde van 2023 afnemen tot 3,2 procent als gevolg van een vertraging van de binnenlandse vraag en lagere internationale grondstoffenprijzen. Het begrotingssaldo zal naar verwachting in 2023 en op middellange termijn een overschot vertonen, waardoor de schuld van de centrale overheid in 2028 zal dalen tot 71 procent van het bbp. Het overschot op de lopende rekening zal naar verwachting op middellange termijn afnemen naarmate de groei van het toerisme afneemt. De buitenlandse reserves zullen naar verwachting in 2028 ongeveer 7,1 maanden van de totale invoer bedragen.
- De risico’s voor de vooruitzichten zijn neerwaartse. Een snellere wereldwijde vertraging dan verwacht, vooral in de VS, kan de toeristentocht verminderen. Evenzo zou geopolitieke fragmentatie het toerisme kunnen verstoren, de toeleveringsketens kunnen beïnvloeden of de grondstoffenprijzen kunnen verhogen, waardoor de groei zou dalen en de inflatieve druk zou toenemen. Klimaatverandering is een steeds aanwezig risico door zowel stijgende zeespiegels als meer wisselvallige weersomstandigheden. Binnenlands zijn de risico’s voor de vooruitzichten hoofdzakelijk het gevolg van een onvoldoende uitvoering van de vereiste begrotingsaanpassing.
Een voortdurende behoefte aan begrotingsconsolidatie
- De in de begroting voor 2023 voorziene overheidsuitgavenpakketten zijn passend. Het plan om de nominale lopende uitgaven op het niveau van vorig jaar te houden en tegelijkertijd verschillende belastingmaatregelen in te voeren om de inkomsten te verhogen, zal de begrotingspositie van het land verder verbeteren. De autoriteiten worden aangemoedigd de resterende geplande belastinghervormingen snel in te voeren om hun begrotingsdoelstelling voor 2023 te ondersteunen. Een noodplan om de uitgaven te verminderen zou bijdragen tot het voorkomen van negatieve effecten op de begrotingsrekeningen in het geval dat de opbrengst onder de begroting ligt.
- De missie is ingenomen met de middellange-termijn begrotingsdoelstelling van de autoriteiten om een begrotingsoverschot te handhaven en tegelijkertijd ruimte te maken voor meer openbare investeringen. Op basis van de beoordeling van de missie zijn de onlangs ingevoerde belastingmaatregelen niet voldoende om de begrotingsdoelstellingen van de autoriteiten te bereiken en zullen verdere maatregelen nodig zijn om de inkomstenmobilisatie te vergroten en de lopende uitgaven terug te dringen. Er zouden extra inkomsten kunnen worden gegenereerd door de invoering van een brede belasting op de toegevoegde waarde ter vervanging van het huidige stelsel van indirecte belastingen en het versterken van de belastingnaleving. Wat de uitgaven betreft, zou het helpen om de loonrekening in te dammen, de uitgaven voor goederen en diensten opnieuw te prioriteren, de overdrachten en subsidies te stroomlijnen en de lopende uitgaven te verplaatsen naar de groeibevorderende overheidsinvesteringen. De door de Wereldbank geplande herziening van de overheidsuitgaven zou deze inspanningen kunnen ondersteunen.
- Er moet worden ingegaan op de fiscale risico’s op lange termijn die voortvloeien uit het pensioenstelsel. Bij gebreke van verdere hervormingen zal het pensioenstelsel naar verwachting in ongeveer vijf tot zes jaar tekorten ondervinden en zal de reserve halverwege de jaren 2030 leeg zijn. Dit ondanks de inspanningen om de financiële situatie van het algemeen ouderdomspensioenfonds (AOV) te verbeteren. Er is derhalve behoefte aan een verdere verhoging van het bijdragepercentage en/of een verlaging van de vervangingsratio om de solvabiliteit van het systeem te versterken.
- Het versterken van het middellange-termijn begrotingsbeleid zou bijdragen tot de prioriteitstelling van de uitgaven en de weg naar schuldvermindering verankeren. Een goed ontworpen middellange-termijnbegrotingskader, geleid door een schuldenanker en vooraf vastgestelde escapeclausules die in buitengewone situaties gelden, zou bijdragen tot het kristalliseren van afwegingen, de vorming van strategische prioriteiten, het verankeren van verwachtingen en het leiden van de ontwikkeling van de jaarbegroting op een manier die in overeenstemming is met de bredere macro-fiscale doelstellingen van de regering. Het zou ook de autoriteiten in staat stellen hun plannen op middellange termijn doeltreffender te communiceren. Het ontwikkelen van een gezonde schuldbeheersstrategie parallel aan het begrotingsraamwerk op middellange termijn zou macro-economische en financiële stabiliteitsrisico’s verminderen.
Ondersteuning van bemiddeling en handhaving van financiële veerkracht
- De missie moedigde de Central Bank of Aruba (CBA) aan de reserveverplichtingsratio in de loop van de tijd te verlagen. De verhoging van de reserveverplichtingsratio tot 25,5 procent (van 7 procent in maart 2020) heeft de liquiditeit vergrendeld en, samen met de intrekking van de fiscale steun, de totale vraagdruk gematigd. Aangezien de inflatie nu afneemt en de deviezenreserves op voldoende niveau zijn, is het mogelijk de reservevereisten in de loop van de tijd te verlagen om te voorkomen dat een verdieping van de financiële intermediairheid wordt ontmoedigd.
- De CBA moet alert blijven op kwetsbaarheden in het financiële systeem. Hoewel het algemene risico op financiële stabiliteit laag is, roept de toename van de onroerend goedleningen aan huishoudens mogelijke bezorgdheid op over de risicobeheersingspraktijken van kredietverstrekkers en de toenemende schuldenlast die de huishoudens op zich nemen. Een nauwlettend toezicht op de ondertekeningstandaarden is gerechtvaardigd. Het vaststellen van een limiet voor de lenings-waarde- en schulddienstverhouding voor kredietnemers zou een nuttig macroprudentieel instrument kunnen zijn om een toename van de risico’s voor de financiële stabiliteit te voorkomen. In breder opzicht moet de ontwikkeling van een uitgebreid macroprudentieel beleidskader, met begeleidende instrumenten, bijdragen tot het beperken en beheren van kwetsbaarheden. De uitvoering van een dergelijk kader moet worden ondersteund door betere, gedetailleerdere en tijdige gegevens, ook over niet-bancaire financiële instellingen.
- De CBA wordt aangemoedigd het financiële regelgevend en toezichtkader verder te versterken. De missie verwelkomt de inspanningen van de CBA om op risico’s gebaseerd toezicht op het financiële systeem uit te voeren, met inbegrip van grondige jaarlijkse stresstests. Er zijn echter verdere inspanningen nodig om het kader voor financiële stabiliteit te verbeteren. In het bijzonder zou een meer gestructureerde benadering van liquiditeits- en solvabiliteitsstresstests die nauw verbonden is met een reeks onderliggende macro-economische scenario’s waardevol zijn. De vaststelling van de internationale normen van Bazel II zou ook gunstig zijn voor een betere monitoring en beheersing van risico’s in de financiële sector.
Aanpak van aanbodsgrenzen voor groei
- Om de potentiële groei te stimuleren zijn uitgebreide structurele hervormingen nodig. Politieken om de toegevoegde waarde van het toerisme, Aruba’s belangrijkste groeimotor, te verhogen en niet-toeristische activiteiten te versterken, zijn beide van cruciaal belang om de inclusieve groei op middellange termijn te ondersteunen en de veerkracht te vergroten. In dit verband zijn onder andere de volgende prioriteiten:
Makkelijk zakendoen. Hervormingen om belemmeringen voor het ondernemen weg te nemen, bureaucratie te verminderen en ondernemerschap te stimuleren zullen belangrijk zijn. De onlangs ingevoerde “Richtlijnen voor het bedrijfsbeleid” en de inspanningen om de overgang naar de digitale economie te bevorderen, zijn stappen in de goede richting.
Reformen van de arbeidsmarkt. Beleid dat de deelname aan de arbeidsmarkt en de aanwerving bevordert, het gebrek aan vaardigheden aanpakt en de productiviteit verhoogt, is op middellange termijn essentieel om de economische activiteit en de werkgelegenheid te ondersteunen. De autoriteiten moeten een grotere flexibiliteit van de arbeidsmarkt bevorderen, zoals de vermindering van de kosten van ontslagen en de invoering van een werkloosheidsverzekeringsprogramma. Bovendien is het nodig de beroepsopleiding te versterken en de onderwijsresultaten te verbeteren. Dit zou bijdragen tot het oplossen van vaardighedenverschillen, het verhogen van de productiviteit en het verminderen van de genderkloof op de arbeidsmarkt.
- Het aanpakken van governancevraagstukken is essentieel om het bedrijfsleven te versterken.
Bestuur. Het recente CBA-onderzoek wijst nog steeds op een wijdverspreide perceptie van corruptie in Aruba. Om bestuurskwesties aan te pakken, worden de autoriteiten aangemoedigd het kader in overeenstemming te brengen met het Verdrag van de Verenigde Naties tegen corruptie, onder meer door de capaciteit van het Integrity Bureau te verbeteren en gedragscodes voor ambtenaren te implementeren. De uitvoering van robuuste verplichtingen inzake de aangifte van vermogen voor hoge ambtenaren zal ook bijdragen tot het opsporen van corruptie en de inspanningen om de opbrengst van deze misdrijven te onderzoeken, te vervolgen en te confisqueren.
Het AML/CFT-kader. De inspanningen om het kader van de AML/CFT in het land te verbeteren, zoals weerspiegeld in de wederzijdse evaluatie van de Caribbean Financial Action Task Force (CFATF) van 2022 over AML/CFT, zijn prijzenswaardig. De autoriteiten moeten de technische naleving en de doeltreffendheid van het AML/CFT-kader blijven versterken, met name bij het toezicht op niet-winstoogmerk- en niet-financiële bedrijfsleveranciers, met inbegrip van de oprichting van een kansspelinstelling die belast is met het verlenen van vergunningen en het controleren van het management, de aandeelhouders en de uiteindelijke begunstigden, en de oprichting van een regelgevingskader voor het verlenen van vergunningen aan aanbieders van diensten op het gebied van virtuele activa overeenkomstig de FATF-normen. De autoriteiten moeten ook het wettelijke kader ten uitvoer leggen dat betrekking heeft op de informatie over de daadwerkelijke eigenaars die in het bezit is van de Kamer van Koophandel en rechtspersonen, en de rechtshandhavingscapaciteit versterken om het witwassen van geld en andere financiële misdrijven te bestrijden.
Fiscale transparantie. Om de internationale belastingsamenwerking te verbeteren en belastingontduiking te bestrijden, zijn maatregelen om het delen van belastinginformatie te vergroten en problemen op te lossen die verband houden met de uitvoering van de OESO-normen inzake fiscale transparantie en informatie-uitwisseling.
- Verbetering van de weerbaarheid tegen klimaatverandering is een prioriteit om duurzame groei te waarborgen. Aruba is een vlak eiland en een aanzienlijk deel van de huizen, primaire infrastructuur en toeristische activa liggen dicht bij de zeespiegel. Daarom zal zelfs een bescheiden stijging van de zeespiegel de economie sterk beïnvloeden. In dit verband worden de autoriteiten aangemoedigd een concreet actieplan te ontwikkelen onder auspiciën van de Nationale Raad voor klimaatresistentie om prioriteit te geven aan investeringen in infrastructuur die de fysieke veerkracht van laaggelegen gebieden rechtstreeks verbeteren. Dit moet onder meer bestaan uit het vaststellen van concrete financieringsbronnen voor deze projecten en het bepalen van de wijze waarop zij in het algemene begrotingsraamwerk op middellange termijn zouden passen. De lopende beoordeling van het klimaatrisicoprofiel, de geplande kostenberekening van de aanpassingsbehoeften aan klimaatverandering en de ontwikkeling van een nationale strategie voor klimaatbestendigheid zijn stappen in de goede richting.
Het IMF-team is de autoriteiten en een breed scala van collega’s uit de publieke en private sector dankbaar voor hun hartelijke gastvrijheid, samenwerking en constructieve besprekingen