For di aña 2013 tin atenshon pa monumentonan na e último dia dia di
sèptèmber. Esaki a sosodé na vários manera, komo sitionan, charla i
publikashonnan. Dia 2 di òktober 2019 e kolegio ehekutivo di Boneiru a disidí pa
duna e dia di monumento un estado ofisial ku e último djadumingu di sèptèmber
komo fecha. E dia a wòrdu deklará pa enfatisá e interes di monumentonan pa nos
komunidat.
Pero kiko ta un monumento?
Tin tres kategoria di monumento:
1. Lugánan na unda haña ophetonan históriko
2. Biennan monumental móbil
3. Biennan monumental inmóbil
Kuminsando ku un promé menshoná: Lugánan na unda haña ophetonan históriko
ta lugánan na unda a haña ophetonan ku a laga atras pa sivilisashonnan promé ku
e spañónan a yega Boneiru. Esaki ta por ehèmpel pinturanan den kuebanan,
fundeshi di kasnan di indjan, pues ta trata di lugánan ku balor históriko i mítiko.
E segundo biennan mobil ta enserá muebelnan manera boto piskadó ku a konstruí
na Boneiru mes, hèrmènt, bistínan di ántes etc..
E último kategoria biennan inmóbil ta enserá edifisionan ku tin mas ku sinkuenta
aña ku ta e monumentonan mas visibel riba nos isla i nan ta e tópiko prinsipal den
e splikashon aki.
Monumentonan inmóbil ta di interes general pa loke ta trata nan bunitesa, balor
históriko balor sientífiko, konforme dekreto di definishon Plan di Monumento 2007.
Boneiru tin te ainda un gran kantidat di edifisionan ku ta kumpli ku e definishon aki.
E mayoria ta konsistí di kas di bibienda di antaño, ku a konstruí ku rekurso ku
tabata disponibel. Sinembargo e monumentonan aki ta hopi importante pa e kara
di nos isla. Ademas Boneiru ta konosí un kantidat limitá di kasnan luhoso di
famianan di prestigio ku ta situá prinsipalmente den e sentro di Kralendijk. E
kasnan aki ta konsistí generalmente di dos piso ku un pakus òf mangasina na pisa
abou i pisa ariba pa biba.
Tin tambe edifisionan públiko manera skol, misa, kèrki, ofisina di gobièrnu,
mangasina di gobièrnu ku tin balor históriko òf monumental.
Kiko ta e balor di e monumentonan aki i pakiko e ta importante pa konservá nan?
E balor prinsipal ta e indikashon ku e edifisionan ta duna den e forma di bida i
pensamentu di e personanan ku a konstruí òf diseñá nan. Nan ta siña nos e lucha
pa eksistensia diario den e siglo diesnuebe. E edifisionan ta duna nos indikashon
di e manera tékniko ku a usa pa konstruí diferente parti di un kas
E flurnan tabata konstruí di palu den e periodo despues di e abolishon di sklabitut.
Mas despues semènt a keda introdusí komo material pa konstrukshon na Boneiru
Murayanan tabata konstruí dor di flèktu takinan i hunta ku lodo, yerba i kalki.
Mas òf ménos na aña 1835 piedra di koral a keda introdusí komo material pa
konstruí kasnan Despues e introdukshon di betòn komo material di konstrukshon
na aña 1914, piedra di koral a wòrdu remplasá ku blòki di betòn òf piedra i semènt.
Den tempu di antaño nan tabata traha dak den forma di un kuadro di tronkon di
palu tapá ku pal’i mainshi. Despues a remplasá e pal’i mainshi ku plachi di zim. Pa
edifisio mas grandi den e tempu aya ya kaba tabata usa panchi trahá den fòrnu.
Hopi biaha nan tabata hunta kalki parti abou di e panchinan akí pa hasi nan mas
resistente kontra awa (panchi striká) i nan tabata usa palu di skaf pa e balkinan ku
ta karga e dak. Asina por mira un desaroyo bon kla den e sistema di konstruí. Den
tempu moderno naturalmente ta usa material ku no tabata disponibel den tempu
ku a konstruí monumento.
Finalmente kada edifisio tin su storia, loke ta nifiká ku tin famianan a biba den e
edifisionan akí, ku kada un na nan mes manera a duna un aporte na e Boneiru di
ántes i di awor. E aspekto históriko akí ta pertenesé tambe na e patrimonio kultural
ku e monumentonan ta para p’é. No por mira un lòs for di e otro.
##########################################################################
Sinds 2013 wordt op de laatste dag van september aandacht besteed
aan monumenten. Dat is op verschillende manieren gebeurd. Onder andere met
wandelingen, lezingen en publicaties. Op 2 oktober 2019 heeft het bestuurscollege
van Bonaire besloten de Monumentendag Bonaire officieel te verklaren met als
datum de laatste zondag van de maand september van elk jaar. De dag is
ingesteld om het belang van monumenten voor de samenleving te benadrukken.
Maar wat zijn monumenten nu eigenlijk? Monumenten vallen uiteen in drie
categorieën:
1 Historische vindplaatsen
2 Roerende monumenten
3 Onroerende monumenten
Om met de eerste te beginnen: historische vindplaatsen zijn locaties op het eiland
waar restanten zijn gevonden van beschavingen van voor de komst van de
Spanjaarden, zoals funderingen van indiaanse hutten, rotstekeningen en dergelijke
die het best kunnen worden geconserveerd op de locatie waar ze gevonden zijn.
Ook plaatsen waar een historische of mythische betekenis kan worden toegekend
vallen hieronder.
De tweede categorie, roerende monumenten bestaan uit roerende goederen van
meer dan vijftig jaar oud, die kunnen worden beschouwd als betekenisvol voor de
cultuur van Bonaire. Dat kunnen zijn oude boten die op Bonaire gebouwd zijn,
meubels, gereedschappen, kleding en dergelijke.
De laatste categorie, roerende monumenten zijn wat herkenbaarheid betreft de
bekendste van het monumentenbestand van Bonaire. Gebouwen zijn op straat
zichtbaar voor iedereen, en het is met name deze categorie waar dit schrijven over
gaat.
Onroerende monumenten zijn bouwwerken van minimaal vijftig jaar oud, die van
algemeen belang zijn door hun schoonheid, cultuurhistorische waarde en
wetenschappelijke waarde (definitie uit het Monumentenplan 2007).
Bonaire kent (nog) een groot aantal gebouwen die aan deze definitie voldoen. Het
grootste deel daarvan bestaat uit woonhuizen of voormalige woonhuizen, die vaak
met beperkte middelen gebouwd zijn maar heel belangrijk zijn voor het aangezicht
van ons eiland.
Daarnaast kent Bonaire een aantal grote woonhuizen van families van aanzien,
die hoofdzakelijk zijn gesitueerd in de kern van Kralendijk. Deze huizen bestaan
veelal uit twee verdiepingen, met een winkel met magazijn op de begane grond
met een woonverblijf op de verdieping. Ook zijn er publieksgebouwen, zoals
scholen, kantoorgebouwen, kerken gouvernementsmagazijnen die een
monumentaal karakter hebben.
Wat is nu de waarde van deze monumenten en waarom verdient het aandacht om
ze te behouden? De voornaamste waarde is het inzicht dat deze gebouwen geven
in de manier van leven en denken van degenen die ze gebouwd hebben en
waarvan wij (in meer of mindere mate) de nazaten zijn. Ze leren ons over de harde
strijd die met name in de negentiende eeuw moest worden geleverd voor het
dagelijks bestaan en hou hun dagelijks leven eruitzag.
Deze gebouwen geven ook aan welke technieken werden gebruikt voor de diverse
onderdelen van deze gebouwen. De vloeren waren in de vroege periode (rond de
afschaffing van de slavernij) vervaardigd van hout. Later, toen het cement
beschikbaar was als bouwmateriaal, werden ze vaker van beton vervaardigd.
Muren werden aanvankelijk gemaakt met een vlechtwerk van takken, afgesmeerd
met een mengsel van gras, koemest en kalk (dat lokaal werd gebrand). Rond 1835
werd koraalsteen als basismateriaal geïntroduceerd voor woningen
(overheidsmagazijnen en forten werden al eerder van koraalsteengemaakt), dat
werd gestapeld en dun afgesmeerd met kalk. Na de introductie van beton, rond
1914 werd koraalsteen geleidelijk vervangen door betonblokken.
Daken werden in de vroege tijd gemaakt als een frame van boomstammetjes
afgedekt met maisstengels. Later werden de maisstengels vervangen door
verzinkte stalen golfplaten. Voor grotere gebouwen werden in die tijd al gebakken
dakpannen gebruikt. Deze werden vaak aan de onderkant afgestreken met kalk
om de waterdichtheid te bevorderen (panchi strika) en werd de kapconstructie
uitgevoerd in geschaafd hout.
Zo is er een duidelijke ontwikkeling te zien in de manier van bouwen. In de
moderne tijd worden uiteraard materialen gebruikt die in de tijd dat monumenten
werden gebouwd nog niet voorhanden waren.
Tenslotte heeft elk gebouw zijn verhaal, dat wil zeggen dat er families hebben
gewoond die elk op hun eigen manier een bijdrage hebben geleverd aan het
Bonaire van toen en nu. Dat historische aspect behoort ook tot het culturele
erfgoed van waar de monumenten voor staan. Het één is niet los te zien van het
ander.
1 comment
[…] Source link […]