Economia di Aruba ta recuperando bon. E cantidad di persona y di empresa cu ta recuri na e medidanan di sosten ta cada bes menos. P’esey Colegio di supervision financiero di Aruba (CAft) ta sali di e base cu e medidanan aki lo finalisa den e di cuater kwartaal di 2021. CAft no a ricibi ainda e proyecto di presupuesto di 2022. Ta necesario pa Aruba tuma medida pa realisa un ekilibrio presupuestario na 2022, pa den e añanan siguiente e por cuminsa paga e debe publico, cu ya tabata masha halto prome cu e crisis di e pandemia di COVID-19. CAft ta urgi gobierno pa elabora e proyecto di presupuesto mas pronto posibel, pa por aprob’e prome cu dia 15 di december di e aña aki.
Proyecto di presupuesto 2022
Segun Constitucion di Aruba, mester a presenta e proyecto di presupuesto di 2022 na Parlamento dia 1e. di september. Te awe esey no a sosode ainda. CAft ta enfatisa e importancia di aprobacion di un presupuesto na tempo. Cu recuperacion di turismo, economia tambe ta mehora atrobe. Aruba ta sali di e punto di bista di un crecemento economico di 13,9% pa 2021 y den algun sector ya por ripara escasez di personal. P’esey CAft ta insisti pa pone fin na sosten salarial na termino mas cortico posibel. Tambe ta importante pa reclama mas pronto posibel e subsidionan di salario paga di mas.
Debe publico di Aruba aworaki ta monta na 5.600 miyon florin. Pa no laga e debe publico sigui aumenta, pa cuminsa, un ekilibrio presupuestario pa aña presupuestario 2022 ta necesario. P’esey ta di importancia pa, ademas di stimula recuperacion economico, gobierno nobo tuma tambe medida pa reduci gasto. E reformanan di e agenda di ehecucion mester contribui na mehoracion di finansa publico y na reduccion di e debe publico. CAft ta urgi Gobierno pa inserta den e proyecto di presupuesto un planificacion di mas aña y pa haci transparente ta kico ta pretende di logra cu e reformanan.
Sostenibilidad di debe publico
Aruba ta para dilanti di un gran reto pa reduci e debe publico y logra hib’e na un nivel sostenibel mas pronto posibel. Aruba mester realisa un surplus mas pronto posibel, ya cu esey ta e unico manera pa reduci e debe nominal y e gastonan di interes relaciona cu ne. Asina, por ehempel, Aruba ta paga aworaki 5% di e PIB na interes pa aña. Esaki ta bay a costo di otro gasto riba presupuesto, manera gasto di enseñansa of pa combatimento di pobresa. Ademas CAft ta enfatisa e importancia di realisa for di 2023 un surplus di financiacion di 1%.
E reformanan
E reformanan, manera acorda den e pakete di medida pa Pais Aruba (landspakket), ta esencial pa impulsa crecemento economico. Mester reduci e gastonan di actividad empresarial y e gastonan administrativo. Un reforma fiscal integral cu enfasis riba simplificacion ta importante. Acumulacion di legislacion a crea un sistema compleho cu un gran cantidad di gasto deducibel, exencion y excepcion. Esaki ta aumenta e carga administrativo pa e dunadonan di trabou y pa Servicio di Impuesto y ta dificulta simplificacion y automatisacion. Digitalisacion y intercambio di dato entre e diferente servicionan di gobierno lo reforsa e capacidad di actuacion di Servicio di Impuesto y, consecuentemente, lo aumenta cumplimento di obligacion. Tambe reforma den seguridad social y cuido ta necesario pa garantisa sostenibilidad di e sistema aki. Ta di sumo importancia pa introduci na termino cortico economisacion den e sistema di cuido di AZV como prome paso dirigi riba cuido sostenibel.
Dia 28 y 29 di october 2021 CAft a haci un bishita na Aruba. A hiba combersacion cu, entre otro, Gobernador, Ministro di Finansa y Cultura, Conseho di Ministro y e Comision Parlamentario di Finansa, Organisacion Gubernamental, Cultura y Deporte (CFOCS). Banda di esey CAft a haci bishita na Banco Central di Aruba (CBA), Banco di Seguro Social (SVb) y Aruba Hotel and Tourism Association (AHATA). Prome cu e biahe di Colegio aki e presidente a haci un bishita na Parke Nacional Arikok. Na e ocasion ey a inform’e di e retonan di conservacion di naturalesa y e potencial economico di e parke aki pa turismo.
##################################################################
NED
CAft: “Zo snel als mogelijk een begroting van Aruba”
De economie van Aruba herstelt voorspoedig. Het aantal mensen en bedrijven dat een beroep doet op de steunmaatregelen neemt af. Het College Aruba financieel toezicht (CAft) gaat daarom uit van een beëindiging van deze maatregelen in het vierde kwartaal van 2021. De ontwerpbegroting 2022 heeft het CAft nog niet ontvangen. Het is noodzakelijk dat Aruba maatregelen treft om in 2022 een begrotingsevenwicht te realiseren, zodat in de jaren daaropvolgend gestart kan worden met de aflossing van de overheidsschuld, die vóór de coronacrisis al heel hoog was. Het CAft roept de regering op om zo spoedig mogelijk de ontwerpbegroting op te stellen, zodat deze voor 15 december dit jaar vastgesteld kan worden.
Ontwerpbegroting 2022
De ontwerpbegroting 2022 had volgens de Staatsregeling van Aruba op 1 september moeten worden aangeboden aan de Staten. Dit is tot op heden nog niet gebeurd. Het CAft benadrukt het belang van het tijdig vaststellen van een begroting. Met het herstel van het toerisme trekt ook de economie weer aan. Aruba gaat uit van een economische groei van 13,9 procent voor 2021 en bij sommige sectoren zijn al personeelstekorten zichtbaar. Daarom dringt het CAft aan om op de kortst mogelijke termijn over te gaan tot een beëindiging van de loonsteun. Ook is het van belang om de te veel betaalde loonkostensubsidies zo snel als mogelijk terug te vorderen.
De overheidsschuld van Aruba bedraagt nu AWG 5,6 miljard. Om de overheidsschuld niet verder te laten oplopen is – om te beginnen – een begrotingsevenwicht voor het begrotingsjaar 2022 noodzakelijk. Daarom is het van belang dat, naast het stimuleren van economisch herstel, de nieuwe regering ook kostenbesparende maatregelen neemt. De hervormingen vanuit de uitvoeringsagenda moeten bijdragen aan het verbeteren van de overheidsfinanciën en het verlagen van de overheidsschuld. Het CAft roept de regering op om in de ontwerpbegroting een meerjarenplanning op te nemen en inzichtelijk te maken wat de hervormingen beogen op te leveren.
Schuldhoudbaarheid
Aruba staat voor een grote uitdaging om de overheidsschuld te verminderen en zo snel mogelijk naar een houdbaar niveau te brengen. Aruba moet zo snel als mogelijk een overschot te realiseren, omdat dit de enige manier is om de nominale schuld en de daarmee samenhangende rentelasten te verlagen. Zo betaalt Aruba nu jaarlijks 5% van het bbp aan rente. Dit gaat ten koste van andere uitgaven op de begroting, zoals uitgaven aan het onderwijs of armoedebestrijding. Verder benadrukt het CAft het belang om vanaf 2023 een 1% financieringsoverschot te realiseren.
Hervormingen
Hervormingen zoals overeengekomen in het landspakket zijn essentieel om de economische groei aan te jagen. De costs of doing business en de administratieve lasten moeten naar beneden. Belangrijk is een integrale belastinghervorming met een nadruk op simplificering. Opeenstapeling van wetgeving heeft gezorgd voor een complex stelsel met een groot aantal aftrekposten, vrijstellingen en uitzonderingen. Dit verhoogt de administratieve last voor werkgevers en de belastingdienst en bemoeilijkt vereenvoudiging en automatisering. Digitalisering en gegevensuitwisseling tussen verschillende overheidsdiensten zullen de slagkracht van de belastingdienst versterken en daarmee de compliance verhogen. Ook hervormingen in de sociale zekerheid en zorg zijn noodzakelijk om de houdbaarheid van dit stelsel te garanderen. Het is van het grootste belang om op de korte termijn besparingen in de AZV-zorg door te voeren als eerste stap richting houdbare zorg.
Het CAft bracht op 28 en 29 oktober een bezoek aan Aruba. Er zijn gesprekken gevoerd met onder andere de Gouverneur, de minister van Financiën en Cultuur, de ministerraad en de Statencommissie Financiën, Overheidsorganisatie, Cultuur en Sport (CFOCS). Daarnaast heeft het CAft bezoeken gebracht aan de Centrale Bank van Aruba (CBA), de Sociale Verzekeringsbank (SVb) en de Aruba Hotel and Tourism Association (AHATA). Voorafgaand aan deze collegereis bracht de voorzitter een bezoek aan het nationaal park Arikok. Hij werd daarbij geïnformeerd over de uitdagingen van natuurbeheer en de economische potentie van dit park voor het toerisme.