Het herstel van de Arubaanse economie zet door. In 2022 groeide de economie volgens de laatste inzichten van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) met 12 procent. Voor 2023 wordt een groei verwacht van 5 procent. Mede door dit krachtige economische herstel en de aangekondigde belastingmaatregelen wordt in 2023 een overschot op de begroting verwacht van 1 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Dit is, gezien de impact van coronacrisis in afgelopen jaren, een positieve kentering. Het is belangrijk dat Aruba dit momentum aangrijpt om de overheidsschuld van AWG 5,7 miljard terug te brengen naar een houdbaar niveau. Daarvoor moet Aruba naast het verhogen van de baten en incidentele dekkingen, extra besparingen realiseren. Structurele hervormingen in de gezondheidszorg en sociale zekerheid zorgen daarbij voor meer weerbaarheid. Het College Aruba financieel toezicht (CAft) heeft daar tijdens zijn bezoek aan Aruba op 9 en 10 februari 2023 aandacht voor gevraagd.
Toewerken naar weerbare economie
Hoewel de economie van Aruba sterk aantrekt en in 2023 een overschot van 1 procent van het bbp wordt verwacht, zijn de zorgen voor de toekomst niet weg. De schuld per Arubaanse inwoner bedraagt circa AWG 55.000. Toekomstige generaties worden opgezadeld met hoge schulden. Het is daarom van belang dat Aruba stappen zet om te komen tot duurzame overheidsfinanciën. De begroting 2023 voldoet aan de begrotingsnorm en dat is een eerste stap in de goede richting. Maar om deze trend vast te houden, en in komende jaren hogere overschotten te kunnen realiseren, zijn echter additionele maatregelen nodig. Het is van belang dat Aruba reeds in 2023 extra structurele besparingen doorvoert, en niet daarvoor wacht tot 2024 zoals in de begroting wordt voorgesteld. Het Landspakket biedt hiervoor een handvat, zoals het verhogen van de financiële zelfredzaamheid van overheidsentiteiten als Serlimar en Arubus N.V.
Belastingen
De belastingbaten van Aruba kunnen aanzienlijk worden verhoogd door een verbetering van de lage belastingcompliance. Het CAft adviseert om hiertoe voortvarend maatregelen te treffen. Dat draagt niet alleen bij aan het verbeteren van de overheidsfinanciën, maar ook aan het evenwichtiger verdelen van de belastingdruk. In dat kader adviseert het CAft de invoering van een belasting op fooien opnieuw te overwegen. In lijn met de doelstellingen uit het Landspakket werkt Aruba aan het vereenvoudigen van het belastingstelsel. Om in 2023 een surplus van ten minste 1 procent van het bbp te kunnen realiseren, dient de wetgeving voor het heffen van de belasting op bedrijfsomzetten (BBO) aan de grens zo spoedig mogelijk in formele procedure worden gebracht. Daarnaast moedigt het CAft, in lijn met eerdere aanbevelingen van het IMF, Aruba aan om het stelsel van indirecte belastingen te vereenvoudigen en de eerder aangekondigde belasting op toegevoegde waarde (btw) alsnog in te voeren.
Investeringen
Om de economie weerbaarder te maken, en de verdiencapaciteit te verhogen, zijn investeringen nodig.
Het begrote bedrag aan investeringen in 2023 voor AWG 20 miljoen is bijzonder laag. Gerichte investeringen in bijvoorbeeld infrastructuur en klimaatmitigatie- en adaptatieprojecten leveren een bijdrage aan duurzame economische groei. Het CAft spoort Aruba aan om tot een meerjarig investeringsplan te komen.
Zorg en sociale zekerheid
Aruba heeft reeds verschillende maatregelen getroffen om de financiële positie van het sociale stelsel te verbeteren, zoals de versobering van de positieve lijst. Door demografische ontwikkelingen zullen echter de uitgaven aan de zorg en het ouderdomspensioen sneller stijgen dan de inkomsten, en ontstaan er, bij ongewijzigd beleid, binnen afzienbare tijd tekorten. Besparingen in de zorg en de sociale zekerheid dienen dan ook in dit meerjarenperspectief bezien te worden. Het treffen van maatregelen nu is nodig om de betaalbaarheid van het sociale stelsel ook voor toekomstige generaties te garanderen. In dat kader spoort het CAft Aruba aan om te komen tot gedegen meerjarenramingen voor de ontwikkeling van de zorguitgaven.