Er is veel discussie over of het beter is om financieel toezicht te verankeren in een rijkswet of in een Landsverordening. De grote vraag is waarom Nederland zo belangrijk is om te verankeren Financieel toezicht in een consensus-rijkswet? Een landsverordening is een wet die door onze eigen regering en parlement wordt opgesteld. Een De landsverordening is een instrument om rechten en plichten te creëren. Het creëert de macht voor de regering en het parlement om te bepalen wat onze nationale instanties en onze burgers mogen en niet mogen doen. We hebben bijvoorbeeld een Landsverordening algemene ziektekostenverzekering (of Landsverordening AZV). Deze wet bepaalt onder meer dat we een fonds hebben voor de kosten van de zorg. Het geeft een zekere macht aan de minister die verantwoordelijk is voor de volksgezondheid en regelt wie een verzekerde van AZV kan zijn. Het is belangrijk op te merken dat de regering en het parlement alleen een landsverordening kunnen maken voor de zaken die onder de autonomie van Aruba vallen. Het creëren van een landsverordening is alleen mogelijk voor een kwestie van Aruba. De gouverneur houdt voortdurend toezicht op de wetten die de ministers en het parlement willen doorvoeren. Wanneer de gouverneur merkt dat een wetsvoorstel de grenzen van onze autonomie overschrijdt, zal de gouverneur weigeren het wetsvoorstel te ondertekenen. Zo kan de gouverneur voorkomen dat een wetsvoorstel wordt geschonden
De grenzen van onze autonomie worden een landsverordening.
Het is belangrijk om te garanderen dat Aruba binnen het kader van zijn eigen autonomie blijft zodat Aruba niet begint met het regelen van zaken die alleen het Koninkrijk kan regelen. Het gaat hierbij om Koninkrijkszaken, zoals de verdediging van het Koninkrijk, internationale betrekkingen en de Nederlandse nationaliteit. Alleen de Koninklijke regering en het Nederlandse parlement kunnen wetten maken over deze zaken. Deze wetten worden rijkswetten genoemd. Een rijkswet creëert de rechten en verplichtingen voor onder meer de entiteiten van Nederland, Aruba, Curaçao, Sint Maarten, maar ook voor burgers in het hele Koninkrijk.
Een rijkswet is hoger dan een landsverordening. Dit wordt uitgedrukt in het feit dat
De gouverneur heeft de bevoegdheid om te weigeren om landverordening te ondertekenen die in strijd is met een wet. Zo kan de gouverneur een landsverordening die tegen een rijkswet in werking treedt, blokkeren. Als de gouverneur een landsverordening niet stopt die in strijd is met een rijkswet, heeft de Koninklijke regering nog steeds de mogelijkheid om de landverordening op te schorten of te vernietigen. Daarnaast kan de regering van het Koninkrijk aanwijzingen doen in de vorm van een KB (Koninklijk Besluit) aan de regering van Aruba te voldoen. Als dat niet werkt, kan de regering van het Koninkrijk een Algemene Maatregel van Rijksbestuur voor het Koninkrijk opstellen die de regels voor Aruba moet regelen. Een voorbeeld van hoe ver een dergelijke maatregel kan gaan is de Nederlandse interventie in Sint Eustatius, waar Sint Eustatius tijdelijk zijn volledige democratie verloor door niet-naleving van de wetten.
Naast de landsverordening en de rijkswet is er een ander juridisch instrument om de rechten en verplichtingen voor Nederland, Aruba, Curaçao en Sint Maarten te creëren. Dat is de onderlinge regeling. De onderlinge regeling is verankerd in artikel 38 lid 1 van de Statuten voor het Koninkrijk. Dit instrument is bedoeld om Nederland, Aruba, Curaçao en Sint Maarten de wettelijke verplichtingen met elkaar te sluiten. Voorbeelden van onderlinge regelingen zijn de eindeloze protocollen die Aruba, Curaçao en Sint Maarten met Nederland hebben gesloten, zoals het protocol van 13 november 2020 dat Minister-President Evelyn Wever-Croes ondertekende om een wettelijke basis te geven aan het Landpakket voor Aruba. Een onderlinge regeling is een overeenkomst tussen bijvoorbeeld Nederland en Aruba.
Er is een wettelijke verplichting om woorden te vervullen. Ondanks dat de onderlinge regeling in de Statuten is geregeld, kan een partij weinig of geen vertrouwen hebben in wat de andere partij van plan is te doen. De statuten bieden een oplossing voor dit vertrouwensprobleem in artikel 38 lid 2. Deze statuten creëren de mogelijkheid om een onderlinge regeling in een rijkswet te verankeren. Dit is een eigenaardige rijkswet, omdat het niet een
Koninklijke zaken, zoals meestal het geval is met een rijkswet. In dit geval is de wettelijke basis van de rijkswet in kwestie een onderlinge regeling zelf. Aangezien een onderlinge regeling onderling is overeengekomen, wordt dit soort rijkswetten consensus-rijkswet genoemd.
Nu kunnen we de vraag beantwoorden waarom Nederland financiële toezicht op Aruba wil verankeren in een consensus-rijkswet. Nederland vertrouwt de regering en het parlement van Aruba niet. Dat heeft te maken met het feit dat in Nederlandse ogen de AVP- en EP-kabines een ernstig risico voor de publieke financiën hebben gecreëerd. Ons parlement heeft niet aangetoond dat het kritisch genoeg is om de wanpraktijken van sommige van deze kabinets te stoppen. Nu Nederland zelf veel geld in Aruba heeft gestort, heeft Nederland een nog groter belang bij de garanties dat het Koninkrijk kan ingrijpen als Aruba niet voldoet. In deze kwestie willen de Nederlanden gewoon zekerheid dat Aruba de kwaliteit van zijn financieel beheer verhoogt.