De Algemene Rekenkamer heeft haar rapport Auditing Implementation of Sustainable Development Goals for Strong and Resilient National Public Health System gepubliceerd. Hedenochtend vond plaats de aanbieding en een presentatie van de resultaten aan de Staten. In dit rapport presenteert de Algemene Rekenkamer de bevindingen van haar onderzoek naar de maatregelen van de overheid om het nationale gezondheidszorgsysteem van Aruba veerkrachtiger te maken. Dit onderzoek is gekoppeld aan de duurzame ontwikkelingsdoelen Sustainable Development Goals (SDG) 3d.
Het hoofddoel van het onderzoek was om te beoordelen in welke mate de overheid acties heeft ondernomen om de capaciteit van het gezondheidszorgsysteem te versterken om risico’s voor de volksgezondheid te voorspellen, te voorkomen en erop voorbereid te zijn. Hierbij is ook onderzocht hoe de overheid voortbouwde en lering heeft getrokken uit recente gebeurtenissen op het gebied van volksgezondheid.
Dit onderzoek werd uitgevoerd als een coöperatieve audit met deelname van 34 landen wereld breed, onder begeleiding van het International Organization of Supreme Audit Institutions (INTOSAI) Development Initiative (IDI). Het onderzoek vond plaats in de periode van 25 oktober 2021 tot en met 4 november 2022.
Wettelijk- en beleidskader nog niet adequaat
De Algemene Rekenkamer concludeert dat de overheid initiatieven en maatregelen heeft genomen om de capaciteit van het gezondheidszorgsysteem te versterken om risico’s voor de volksgezondheid te voorspellen, te voorkomen en erop voorbereid te zijn. Deze initiatieven van de overheid moeten echter nog worden afgerond en geïmplementeerd om de veerkracht van het gezondheidszorgsysteem daadwerkelijk te kunnen garanderen. Zo werkt Aruba, in samenwerking met de landen in het Koninkrijk der Nederlanden, aan het versterken van de pandemische paraatheid. In het kader hiervan wordt thans het wettelijk en beleidskader bijgewerkt om de implementatie van de International Health Regulations (IHR) 2005 te realiseren. Een voorbeeld hiervan is het concipiëren van de Landsverordening Publieke Gezondheid en de ontwikkeling van nieuw beleid om de huidige gezondheidsuitdagingen op Aruba aan te pakken. De Landsverordening Publieke Gezondheid is nog niet afgerond en nieuw beleid moet nader worden uitgewerkt in actieplannen. De vaststelling van bovengenoemde landsverordening is zeer belangrijk voor het bevorderen van de beleidsontwikkeling en –implementatie. Omdat het beleid en wettelijk kader nog steeds worden geactualiseerd, is er nog geen volledige afstemming van beleid en actieplannen met de regelgeving, wat leidt tot discrepanties tussen beleid en wettelijk kader. Vandaar dat de Algemene Rekenkamer de minister van Volksgezondheid aanbeveelt om ervoor te zorgen dat het wettelijk
traject en de actie plannen zo spoedig mogelijk worden afgerond, zodat deze ook geïmplementeerd kunnen worden. Hierbij beveelt de Algemene Rekenkamer ook aan, om alle relevante betrokkenen
te betrekken in deze processen zodat er draagvlak en bereidheid ontstaat bij hen waardoor een efficiënt en effectief implementatie van strategieën wordt gegarandeerd.
Inclusie van de meest kwetsbaren
De mensenrechten in Aruba worden beschermd door de wetgeving en er wordt bijvoorbeeld geen onderscheid gemaakt tussen burgers die gezondheidszorg ontvangen. Burgers met specifieke behoeften (kwetsbaarheden) zijn dus niet uitgesloten van de gezondheidszorg. De Algemene Rekenkamer constateert echter dat er geen duidelijke aanduiding bestaat van de kwetsbare groepen en hun specifieke behoeften. De Algemene Rekenkamer constateert bovendien dat begrotingsdocumentatie de integratie van de behoeften van de kwetsbaren ook niet staven. Door het ontbreken van een duidelijke aanduiding en documentatie kan de Algemene Rekenkamer niet vaststellen in hoeverre rekening is gehouden met de behoeften van de meest kwetsbaren bij het ontwikkelen van strategieën en andere actieplannen en maatregelen. De overheid dient extra maatregelen te nemen om de meest kwetsbaren te beschermen vooral in noodsituaties of crises waar kwetsbaarheden ontstaan of kunnen verergeren. Daarom beveelt de Algemene Rekenkamer de minister van Volksgezondheid aan om ervoor te zorgen voor een duidelijke aanduiding van de kwetsbare groepen en dat beleid en noodplannen, acties omvatten om tegemoet te komen aan de specifieke behoeften van kwetsbare groepen of risicovolle individuen. Zo wordt ervoor gezorgd dat niemand wordt uitgesloten (no one is left behind).
Financiële middelen voor volksgezondheid risico’s zijn niet gegarandeerd
De Coronavirus disease 2019 (COVID-19) pandemie heeft nogmaals bewezen dat de beschikbaarheid van benodigde financiële middelen een punt van zorg blijft. Aruba heeft geen speciale fonds voor de financiering van maatregelen of noodhulp in geval van pandemie of andere rampen. Omdat het Land over geen speciale paraatheidsfonds beschikt, heeft de overheid een noodbegroting geïmplementeerd om de COVID-19 gerelateerde uitgaven te bekostigen. Om dit extra budget te financieren heeft de overheid in 2020 en 2021 liquiditeitssteun van Nederland ontvangen. Deze liquiditeitssteun is verleend in de vorm van leningen met verschillende voorwaarden. Een van de voorwaarden is de jaarlijkse structurele verlaging van Afl. 60 miljoen binnen de begroting van de Algemene Ziektekosten Verzekering (AZV). De verlaging op het budget van de AZV kan gevolgen hebben voor de algemene dekking van en toegang tot de gezondheidszorg. Daarom vindt de Algemene Rekenkamer dat het van cruciaal belang is dat de overheid de beschikbaarheid van de middelen die nodig zijn om de capaciteit van de gezondheidszorg te versterken om goed voorbereid te zijn op elke ramp in de volksgezondheid, ook waarborgt. De Algemene Rekenkamer beveelt daarom de minister van Volksgezondheid en de minister van Financiën aan om financiële maatregelen te treffen om gezondheidszekerheid en universele gezondheidszorg te waarborgen. Hiervoor is het van belang dat de minister van Volksgezondheid voor een duidelijke prioritering zorgt
van beleidsdoelstellingen met betrekking tot het versterken van de capaciteit binnen de volksgezondheid. De prioritering moet gebaseerd zijn op de capaciteitsbehoeften binnen de volksgezondheid en de financiële haalbaarheid. Met andere woorden, zorg dat bij het opbouwen van een gezonde veerkracht rekening wordt gehouden met de nationale financiële beperkingen. Er dient namelijk niet noodzakelijkerwijs meer te worden geïnvesteerd of nieuwe financiële middelen aangetrokken, maar gezien de financiële beperkingen van het land in het algemeen moeten de minister van Volksgezondheid en de minister van Financiën eerst kosteneffectieve opties onderzoeken of de middelen herverdelen. Hierbij beveelt de Algemene Rekenkamer aan om een strategie voor de financiering van de gezondheidszorg te overwegen, gebaseerd op de richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), zoals de gids: Developing a National Financing Strategy: a reference guide.
Er wordt geen periodieke evaluatie van capaciteiten uitgevoerd
Een belangrijk aspect om veerkracht te garanderen, is het periodiek evalueren van de capaciteit van het Land om risico’s voor de volksgezondheid te voorspellen, te voorkomen en erop voorbereid te zijn. De Algemene Rekenkamer heeft geconstateerd dat de overheid niet over een systeem beschikt voor deze evaluatie. De informatie die een evaluatie oplevert is essentieel voor de besluitvorming, de prioritering van acties en de verdeling van de middelen. De Algemene Rekenkamer beveelt daarom aan om de Directie Volksgezondheid (DVG) van de benodigde capaciteiten te voorzien zodat zij periodieke evaluaties kan uitvoeren. Hiervoor beveelt de Algemene Rekenkamer ook aan om een strategie te ontwikkelen voor de monitoring, evaluatie en rapportering van de geconstateerde tekortkomingen of risico’s in de capaciteit.
Sommige aspecten van de capaciteit van het gezondheidszorgsysteem worden wel beoordeeld tijdens calamiteitstrainingen. Dit betreft met name de medische hulpverlening die een specifiek proces in het Calamiteitenplan is. De calamiteitstrainingen worden door het Bureau Rampenbestrijding Aruba (BRA) gecoördineerd. De overheid beschikt niet over een mechanisme om ervoor te zorgen dat de geïdentificeerde tekortkomingen tijdens deze trainingen worden gecommuniceerd en effectief aangepakt. De aanbeveling hierop is om voor een systeem te zorgen voor het efficiënt en effectief aanpakken van de geïdentificeerde tekortkomingen. Bij het nemen van maatregelen ter opheffing van de tekortkomingen, dient de minister van Volksgezondheid rekening te houden met het aspect van integratie van kwetsbare groepen. Het is aan te bevelen om in procedures te voorzien voor het betrekken van alle belanghebbenden, het monitoren van de acties die worden ondernomen om de tekortkomingen aan te pakken, het verzekeren van samenhang van deze acties met het overheidsbeleid en voor het communiceren over de tekortkomingen met (internationale) partners.
Gezien het belang van een veerkrachtig gezondheidszorgsysteem voor het waarborgen van de gezondheidszekerheid en de universele gezondheidszorg benadrukt de Algemene Rekenkamer het belang van het voltooien en implementeren van de reeds in gang gezette initiatieven en plannen. Er dient te allen tijde rekening te worden gehouden met de financiële beperkingen, de beschikbaarheid
van menselijke capaciteit, alle relevante belanghebbenden en de behoeften van de kwetsbare individuen. De Algemene Rekenkamer hoopt met dit onderzoek een bijdrage te leveren bij het nemen
van passende maatregelen om vooruitgang en voortzetting van de reeds geïnitieerde ontwikkelingen door de overheid te verzekeren teneinde het gezondheidszorgsysteem te versterken. De Algemene
Rekenkamer wenst alle betrokkenen, die aan dit onderzoek hebben meegewerkt, te bedanken voor hun waardevolle deelname.
De digitale versie van het rapport van de Algemene Rekenkamer is beschikbaar via www.rekenkamer.aw
